door Vincent van de Vrede

We wilden oud spul in een nieuw jasje steken

Vlakbij de Dam is antiquariaat JOOT gevestigd. In oktober bestaat de winkel vijf jaar. Een interview met eigenaren Simon de Jong en Stefan Ruiters.

Hoe is het allemaal begonnen?

Stefan: “Simon en ik hebben beiden een culturele studie gedaan. Na de universiteit gingen we aan de slag bij Antiquariaat Kok, waar we elkaar leerden kennen. We woonden in dezelfde straat en fietsen elke dag samen naar het werk. Het klikte vanaf het begin erg goed. Zo ontstond een vriendschap.” Simon: “Na een aantal jaar wilden we het vak zelf in de volle breedte gaan uitoefenen. We hadden leuke ideeën over hoe je een antiquariaat kunt opzetten en besloten ervoor te gaan.” Stefan: “We hadden veel antiquariaten gezien en hadden sterk het idee dat het ook anders kon. Oud spul in een nieuw jasje steken.”

Veel antiquaren beginnen op latere leeftijd, met vaak al een carrière achter de rug. De heren van JOOT waren begin dertig toen ze besloten het erop te wagen. Niet zonder risico, want er was weinig om op terug te vallen als het niet zou slagen. Na veel brainstormen schreven ze een poëtisch ondernemingsplan met een eigen filosofie. De bank gaf een financiering, waardoor ze flink konden inzetten. De eerste voorraad werd opgebouwd door het afstruinen van kringloopwinkels en de inkoop van particuliere bibliotheken. Adverteren in de Gouden Gids leverde veel respons op.

Simon: “Het eerste jaar waren we alleen maar bezig om thuis boeken in te voeren. In 2001 is de winkel echt van start gegaan. Zeker in het begin was het sappelen. Het duurt gewoon een tijd voor je uit de kosten bent. Je gaat boeken ook meer als handelswaar zien, de benadering wordt zakelijker. Dat moet ook wel, anders kun je geen winst draaien. Al blijven natuurlijk de liefde voor boeken en het gevoel van avontuur, zeker bij inkopen.”

Jullie willen ‘antiquariaat plus” zijn, volgens een eigenzinnige visie. Kunnen jullie die beschrijven?

Stefan: “We willen vooral een toegankelijk en modern antiquariaat zijn. Vroeger was het antiquariaat een gesloten club, waar je alleen als ingewijde mocht komen. Je durfde bijna geen boek aan te raken. JOOT heeft een andere opzet. Het is een winkel waar je makkelijk binnenstapt en waar ook jong publiek zich prettig voelt.” Simon: “Ik denk ook dat veel antiquariaten niet zoveel aandacht aan de inrichting hebben besteed. Terwijl dat juist heel belangrijk is. We willen heel duidelijk een eigen sfeer neerzetten. De winkel is een open, lichte ruimte met een modieus interieur. Zo is de toonbank speciaal voor ons ontworpen. En naast klassiek en jazz kun je ook stevige rockmuziek bij ons horen! Voor sommige boekhandelaren ook wel even wennen misschien. Zo draaiden we ooit Neil Young op een boekenmarkt. Niet echt ruig. Zegt een collega fijntjes: “Heren, dit is geen boekenmuziek…”

De naam JOOT heeft een originele betekenis. Simon vertelt: “Het was lastig een goede naam te bedenken. Eerst dachten we aan onze eigen namen, maar dat zou te lang worden. In de economie is er een begrip just in time. Dat betekent dat je voorraad maar kort mag staan en snel verkocht moet worden. Maar in het antiquariaat is de voorraad juist je kracht en hebben boeken vaak tijd nodig om verkocht teworden. Het is schaalhandel. We keerden het begrip dus om: handelen just out of time, ofwel JOOT. Kort, bekt lekker en makkelijk te onthouden. En een JOOT in Mokum is ook erg toepasselijk.”

Kenmerkend voor JOOT: jullie doen ook in kunst.

Stefan: “Oorspronkelijk was het idee om het fifty-fifty te doen, boeken en kunst. Een galerie en boekenzaak in één. We merkten helaas al snel dat kunst niet zo goed verkoopt als boeken. In de eerste jaren hadden we veel tentoonstellingen, maar nu beduidend minder. De boeken hebben duidelijk de overhand gekregen.” Simon: “Toch kun je nog steeds veel kunst bij ons zien hoor. Vooral werk waarin woord en beeld verbonden zijn. Zo hebben we schrijversportretten hangen. En kort geleden nog werk van een Spaanse illustrator die gouaches van scènes uit Homeros maakte.” Stefan: “Daarnaast organiseren we geregeld literaire avonden. Zo is jaarlijks bij ons de verkiezing tot boekomslag van het jaar. Ook doen we geregeld boekpresentaties. Vaste gastheer daarbij is dj Oblique, die leuke muziek draait en met de mensen praat. Hopelijk kunnen we ons weer meer op kunst gaan richten in de komende jaren, maar dan moeten we toch meer mankracht hebben.”

Zien jullie toekomst voor de antiquarische boekhandel?

Stefan: “Lastig om daar iets over te zeggen. De jongere generaties lezen minder boeken. Ik verwacht dan ook dat de komende jaren steeds meer winkels zullen sluiten. Vooral in de periferie van grote steden zal ’t lastig zijn het hoofd boven water te houden. Ik denk trouwens dat de nieuwe boekhandel het nog moeilijker zal krijgen. Het antiquariaat biedt immers meer collector's items en heeft een diverser en unieker aanbod. Tegenover de situatie van de winkels staat de ontwikkeling van het internet, dat de handel inzichtelijker heeft gemaakt. Prijzen zijn makkelijker te vergelijken. Dat levert soms rare verschillen op. Zo vragen sommige Amerikaanse boekhandelaren enorme bedragen voor een boek, terwijl Nederlandse collega’s nogal eens te laag prijzen.” Simon: “Ik verwacht dat de handel via internet voorlopig alleen maar zal groeien. Er is nog zo’n grote groep potentiële klanten te bereiken. Zo wijzen we nog dagelijks mensen op het bestaan van sites als Antiqbook.”

Zal men de weg naar jullie winkel blijven vinden?

Simon: “Wij hebben het geluk dat we op een heel goede locatie zitten. En dat we zijn gespecialiseerd in veel onderwerpen. Filosofie, architectuur, kunst, politiek, geschiedenis. Daar komen mensen steeds voor terug. En zeker ook voor onze collectie fotografie. Dat is echt een booming onderwerp. Fotoboeken spreken ons ook zeer aan, omdat de afdrukken in dergelijke boeken dichtbij de oorsprong staan, de kunstvorm zelf, de foto. We proberen onze voorraad zoveel mogelijk op peil te houden. Momenteel hebben we 30000 boeken in de winkel, waarvan er 17000 ook online staan. Het leuke van internet is trouwens dat het ook nieuwe klanten naar je winkel brengt, die echt via dat medium je winkel hebben ontdekt.” Stefan: “Onze klantenkring is sowieso erg divers. Het grachtengordeldier, dagjesmensen, toeristen uit het buitenland, studenten, jonge kunstenaars. Heel gemêleerd. En hoe ik over de toekomst denk? Als we dit nog vijftien, twintig jaar zo kunnen doen ben ik zeer tevreden!”

© 2008 Vincent van de Vrede & Antiqbook