Gedicht, Literair tijdschrift, uitgegeven door De Bezige Bij van 1974 tot 1976
Een bijdrage van Menno Voskuil
Nomen est omen. Het wekt dan ook absoluut geen verbazing dat het tijdschrift Gedicht, zoals aan het begin van elk nummer te lezen valt, "uitsluitend gewijd [is] aan de poëzie". Zo eenvoudig kan het soms zijn: Gedicht was een tijdschrift zonder uitgesproken programma, wars van theorievorming. Veel literaire tijdschriften geven in hun eerste nummer een grootse mission statement, zoals we dat tegenwoordig zouden noemen, waarin doel en bestaansreden uiteen worden gezet. In Gedicht ontbreekt een dergelijke aankonding volledig
Het initiatief tot Gedicht werd in 1973 genomen door Remco Campert, die gedurende het gehele bestaan van het tijdschrift bovendien de enige redacteur zou zijn. Campert vond zijn eigen vaste uitgeverij De Bezige Bij bereid het poëzietijdschrift uit te geven en in januari 1974 lag het eerste nummer in de winkels.
Remco Campert (geboren in 1929) bereikte onlangs de respectabele leeftijd van 80. Als zoon van oorlogsdichter Jan Campert zou men kunnen zeggen dat de poëzie hem in het bloed zat. Kort na de oorlog nam hij dan ook de beslissing om schrijver te worden; school liet hij voor wat het was. Het leven van een beginnend schrijver gaat echter niet over rozen, en de eerste paar jaar moest hij zijn brood zien te verdienen met het schrijven van reclameteksten. In 1950 verscheen zijn literaire debuut, Ten lessons with Timothy, dat Campert in eigen beheer uitgaf (oplage slechts 25 stuks!). De titel van zijn debuut ontleende Campert aan een album van de Amerikaanse jazzmuzikant Dizzy Gillespie. Camperts eerste commercieel uitgegeven bundel, Vogels vliegen toch, volgde een jaar later en kwam uit bij Uitgeverij Holland.
In het jaar van zijn debuut richtte Campert samen met Rudy Kousbroek het literaire tijdschrift Braak op. Dit tijdschrift zou zich uiteindelijk ontwikkelen tot de spreekbuis van een groep dichters die bekend werden als de 'Vijftigers'. Deze groep, waartoe onder meer ook Lucebert, Simon Vinkenoog, Hugo Claus en Gerrit Kouwernaar behoorden, verzette zich tegen de traditionele, 'gekunstelde' poëzie. De Vijftigers streefden in hun experimenten een volledige spontaniteit na, een vrijheid die niet gehinderd wordt door esthetische conventies. De poëzie van de Vijftigers werd door het grote publiek niet altijd even goed begrepen, maar Remco Campert geldt binnen deze groep nog altijd als de meest 'leesbare' dichter.
Al aan het begin van zijn carrière als dichter begon Campert ook proza te schrijven. Aanvankelijk beperkte hij zich tot verhalen, maar toen deze steeds langer werden waagde hij zich ook aan romans. Met zijn roman Het leven is vurrukkulluk, handelend over een groep hedonistische jongeren in de jaren vijftig, brak hij in 1961 door naar het grote publiek. In 2007 beleefde Camperts meest succesvolle werk zijn maar liefst 28e druk.
Hoewel Campert zijn populariteit vooral te danken heeft aan zijn proza en columns (waaronder CaMu, van 1996 tot 2006 verschenen in de Volkskrant), geldt hij in de literaire wereld in de eerste plaats als dichter. Zijn poëtische werk werd in 1976 dan ook bekroond met de P.C. Hooft-prijs, een van de meest prestigieuze literaire prijzen in het Nederlandse taalgebied. In Gedicht zou Campert overigens slechts eenmaal poëzie van zichzelf publiceren.
Door het ontbreken van een duidelijk programma heeft Gedicht grotendeels het karakter van een bloemlezing. Dat wil overigens niet zeggen dat er geen plaats was voor beschouwende teksten over poëzie, die ook in elk nummer wel te vinden zijn. De hoofdrol is echter steeds weggelegd voor oorspronkelijk werk. Gedicht bood daarbij zowel ruimte aan grote namen (Bert Schierbeek, C. Buddingh', Jan Elburg, om er een paar te noemen) als aan debutanten. Hoewel de nadruk ligt op poëzie van Nederlandse bodem, wordt bovendien af en toe ook werk van buitenlandse dichters afgedrukt, onder meer van de Brit Christopher Logue, de Pool Zbigniew Herbert en de Mexicaanse Nobelprijswinnaar Octavio Paz. Een aardig detail van het tijdschrift is dat iedere aflevering door een andere kunstenaar van illustraties is voorzien. Onder de illustratoren bevinden zich grote namen als Willem van Malsen en Lucebert.
Een dichter die in alle drie de jaargangen van Gedicht werk publiceerde was Dordtenaar C. Buddingh' (1918-1985). Deze dichter debuteerde in 1941 met de bundel Het geïrriteerde lied en baarde na de oorlog opzien met zijn zogenaamde 'gorgelrijmen'. Deze grappig-absurde gedichten die bol staan van zelfverzonnen woorden schreef Buddingh' voor het eerst in het Soestse sanatorium Zonnegloren. Hier werd hij in de jaren veertig tweemaal opgenomen wegens tuberculose. In 1953 werd een tiental van deze gedichten gebundeld in 10 gorgelrijmen. De door Wim van Sterk geïllustreerde bundel is vanwege de zeer beperkte oplage van slechts tien exemplaren nog altijd zeer gewild bij verzamelaars!
Door zijn vele openbare optredens (op televisie, bij poëzieavonden en in het theater) groeide Buddingh' uit tot een populaire persoonlijkheid. Hij stond daarbij vanwege het humoristische karakter van zijn werk bekend als een 'vrolijke dichter'. Ook collega-dichters zagen hem als 'vrolijk', getuige Remco Camperts dichtregel "Sinds Buddingh' verwachten veel mensen van poëzie een avondje lachen". C. Buddingh' was echter veel veelzijdiger dan dat. Zo stortte hij zich in zijn latere carrière naast de poëzie ook op het schrijven van toneelstukken en proza en vertaalde hij grootheden uit de Engelse literatuur, waaronder Anthony Burgess' A clockwork orange (als: Boze jongens) en werk van Shakespeare.
Dat Gedicht een succesverhaal zou worden stond allerminst vast. Niet alleen omdat de markt voor literaire tijdschriften in Nederland sowieso redelijk klein is (slechts een handjevol houdt het langer dan een decennium uit!), maar vooral omdat poëzie van alle literaire genres wellicht wel het meest tot de verbeelding spreekt, maar ook het minst goed verkoopbaar is. Desondanks wist Gedicht,, onder meer door de hulp van een aantal subsidiegevers en inkomsten uit advertenties (voor dichtbundels!), drie jaargangen van elk vier nummers vol te maken.
In 1976 was de rek de er echter helaas uit. Commercieel was het tijdschrift een mislukking geworden en ondanks de laagdrempelige opzet van Gedicht viel ook de belangstelling erg tegen. Bovendien plaatste oprichter Campert openlijk vraagtekens bij de waarde van de formule van 'zijn' tijdschrift. Na twaalf nummers besloot hij dan ook er de stekker uit te trekken. Ondanks de twijfels van Campert vormde het tijdschrift een waardevolle bijdrage aan de Nederlandse poëzie, en de losse afleveringen staan vandaag de dag te boek als ware collector's items!
Bakker, Siem, Literaire tijdschriften. Van 1885 tot heden. (Amsterdam, De Arbeiderspers, 1985).
Per jaargang van Gedicht staan hieronder de belangrijkste auteurs en hun bijdragen aan het tijdschrift weergegeven. De cijfers tussen haakjes achter de bijdragen verwijzen naar de desbetreffende aflevering uit de jaargang.
Gedicht, eerste jaargang, 1974
Andreus, Hans- Gedichten (2)
Arion, Frank Martinus
- Oorlog aan edelstenen (2)
Berg, Arie van de
- Het romantisch verscheidene (1)
Berge, H.C. ten
- Verandering als traditie (3)
- De andere slaap (3)
Bernlef, J.
- 10 gedichten (2)
Breytenbach, Breyten
- Gedichten (3)
- Tekeningen (3)
Buddingh', C.
- In memoriam Beertje van M. (2)
Claus, Hugo
- Zes gedichten uit Hecate (2)
Deelder, Jules
- Het geluk (4)
Elburg, Jan
- Huiselijk leven (1, 4)
Enzensberger, Hans Magnus
- Gedichten (2)
Gelderblom, Arie
- Gedichten (1)
- Gedicht voor jane (3)
Guillevic
- Gedichten (3)
Habakuk II de Balker
- Gedichten (2)
Hamelink, Jacques
- 7 gedichten (1)
- Gedichten (3)
Herbert, Zbigniew
- Zijde van een ziel (3)
Korteweg, Anton
- 8 gedichten (4)
Kuyper, Sjoerd
- Fragment uit 'Handboek voor overleden knaagdieren' (3)
Leynse, Leyn
- elegiae & telegonos (1)
Lucebert
- Nieuwe gedichten (2)
Malsen, Willem van
- Tekeningen (1)
Mitchell, Adrian
- Toeristengids voor Engeland (3)
Mulisch, Harry
- 5 gedichten (4)
Nooteboom, Cees
- 7 gedichten (4)
Paz, Octavio
- Gedichten (3)
Roelofsz, Joost en Th. Sontrop
o- Tekeningen (4)
Sadeleer, C.N. de (Thomas Rap)
- 2 gedichten (1)
Schierbeek, Bert
- Gedicht (3)
- 6 gedichten (4)
Schuur, Koos
- (herfst)gedicht gedicht (1)
Sleutelaar, Hans
- In memoriam (2)
Teister, Alain
- Bezoek in het ziekenhuis of Een geluk bij een ongeluk (1)
Trolsky, Tymen
- 'De schaakmatch', veertien sonnetten (1)
Vaandrager, C.B.
- Gedichten (3)
Waskowsky, Riekus
- Habakuk de Balker II (4)
Winkler, C.
- 4 gedichten (2)
Gedicht, tweede jaargang, 1975
Arion, Frank Martinus- Bergvrede (8)
Basart, R.A.
- 7 gedichten (5)
Berg, Arie van den
- Want liefde (7)
Buddingh', C.
- Met twee benen in de grond (6)
Elburg, Jan G.
- Monoprints (6)
- Lipslot, roosvenster, rijstpapier (7)
Ferron, Louis
- Gedichten (7)
Franssens, Jean-Paul
- Lilis (7)
Gils, Gust
- 12 gedichten (8)
Kneepkens, Manuel
- 10 gedichten (6)
Koenegracht, Frank
- 6 gedichten (5)
Korteweg, Anton
- De godvruchtige landman (7)
Kuyper, Sjoerd
- Dagen uit het leven 1965 (7)
Linden, Gerry van der
- 12 gedichten (5)
Lucebert
- Tekeningen (8)
Mok, Maurits
- 6 gedichten (8)
Plomp, Hans
- 3 gedichten (5)
Polet, Sybren
- 5 gedichten (6)
Portegies Zwart, Fred
- Poëzie als kinderspel (5)
Schierbeek, Bert
- Vallen en opstaan (8)
Tentije, Hans
- De mijn en andere gedichten (7)
Trolsky, Tymen
- Nelis de Neet (6)
Vinkenoog, Simon
- 6 gedichten (5)
Vliet, Eddy van
- 5 gedichten (5)
Vree, Freddy de
- In memoriam Hugues C. Pernath (8)
Gedicht, derde jaargang, 1976
Andreus, Hans- 12 gedichten (11)
Bernlef, J.
- 8 gedichten (11)
Beurskens, Huub
- De methode van Trakl (11)
Borges, Jorge Luis
- 11 gedichten (9/10)
Buddingh', C.
- Ode aan de zee (9/10)
Campert, Remco
- Aan Breyten (9/10)
Charles, J.B.
- 11 gedichten (9/10)
- 7 gedichten (12)
Clavin, Hans
- Konkrete poëzie (9/10)
Gelderblom, Arie
- 5 gedichten (9/10)
Gils, Gust
- 13 gedichten (11)
Hamelink, Jacques
- 14 gedichten (11)
Harten, Jaap
- 6 gedichten (12)
Heeresma, Marcus
- 2 gedichten (9/10)
Hertog, Salvador
- 10 gedichten (12)
Kneepkens, Manuel
- 6 gedichten (12)
Koenegracht, Frank
- 7 gedichten (12)
Linden, Gerry van der
- 9 gedichten (9/10)
Malsen, Willem van
- Tekeningen (11)
May, Lizzy Sara
- 3 gedichten (9/10)
Nooteboom, Cees
- Black dog (9/10)
Paz, Octavio
- Blanco (9/10)
Roggeman, Willem M.
- Columbus in New York (12)
Schuur, Koos
- Ik zag Gerard Diels (9/10)
T'Hooft, Jotie
- 3 gedichten (9/10)
Trakl, Georg
- 9 gedichten (11)
Vaandrager, C.B.
- Waar (9/10)
Vinkenoog, Simon
- Gedichten (11)
Vliet, Eddy van
- 7 gedichten (9/10)
Wauters, Marcel
- 10 gedichten (12)
IJsbrant
- Tekeningen (12)
