Gebroken pluimplantknoesten, ijzerzanden roesten

Zoon van de taalkundige Wobbe de Vries, die les gaf in Groningen. Hendrik de Vries verdiepte zich al jong in oudere Nederlandse literatuur als Vondel en Bilderdijk. Toen hij zich later bij de expressionistische kunstgroep De Ploeg aansloot, bleef hij toch wat traditioneel en vormvast. Niettemin werkte hij mee aan vooruitstrevende bladen als Het Getij en De Vrije Bladen. Zijn vorm komt soms ouderwets over, zeker in vergelijking tot tijdgenoten. Leg Marsmans Verzen (1923), beter bekend als het 'rode boekje', maar eens naast Lofzangen (1923). Deze klassieke vormvastheid kreeg echter een persoonlijk karakter toen De Vries er romantische motieven mee begon uit te drukken als dromen, schrikbeelden, suggestieve voortekens en andere visioenen van doem en ondergang. Door de strakke rijmschema's en vormen ogen de verzen van De Vries vaak als balladen. Het zal niet verbazen dat De Vries zich in zijn literaire kritieken verzette tegen de experimentele poëzie van de jaren vijftig (Schierbeek, Lucebert e.a.). Hij was overtuigd van de waarde van maat en rijm.

Spanje

Tijdens reizen naar Spanje ontdekte De Vries een grote overeenkomst tussen zijn droom- en dichtwereld, met het wat duistere, sombere en onvoorspelbare karakter enerzijds, en het wilde Spaanse landschap anderzijds. Hij maakte zich de taal uitmuntend meester, wat resulteerde in vertalingen van tal van Spaanse volksliederen, verschenen onder Copla's ((1935). Ook andere bundels getuigen van Spaanse invloeden: Iberia, krans van reisherinneringen (1964) en Goyescos (1971), geïnspireerd op Goya's werk. Met Cantos extraviados (1971) schreef De Vries zelfs Spaanse poëzie.

Buitenbeentje

Hendrik de Vries neemt in de literatuur een eigen plaats in. Het klinkt als een cliché, maar een hokje valt hem niet toe te dichten. Aangesloten bij de Ploeg, maar toch volstrekt autonoom. Dubbeltalent ook: naast dichter ook een begaafd tekenaar en schilder. Bovendien duidelijk betrokken bij zijn tijd. De grimmige werelden die zijn werk oproept, zeker in Nergal (1937) en Toovertuin (1946), ademen de sfeer van het onheil dat de wereld in de jaren dertig en veertig kenmerkte.

Links

Hendrik de Vries bij de DBNL

Bibliografie Hendrik de Vries

1917 Het gat in Mars en het Milagrat. Een strijd van de verste toekomst en twee lofzangen. Groningen, H. de Vries
1920 De nacht. Apeldoorn, Dixon
1921 Vlamrood. Amsterdam, Van Munster
1923 Lofzangen. Amsterdam, De Gulden Ster
1926 De schaatsenrijder. Zonder plaats, zonder jaar
1928 Silenen. Arnhem, Hijman, Stenfert Kroese & Van der Zande Boekverkoopers
1931 Spaansche volksliederen. Arnhem, Hijman, Stenfert Kroese en Van der Zande
1932 Stormfakkels. Gedichten. Amsterdam, "De Spieghel" (De Vrije bladen, jrg. 9, schrift 11)
1935 Coplas. Amsterdam, Broekman en Van Poppel
1935 Coplas. Zeven honderd strijdliederen, kerkelijke liederen, passieliederen, spreukenvermaningen, beschuldigingen, soldaten- en gevangenisliederen, liefdesmijmeringen, serenades, klachten, schimp- en vloekverzen, kinderrijmen, studentenliederen, fuifliederen, bezweringen, dreigementen en tumulten van het Spaansche volk. Amsterdam, De Spieghel
1936 Vier wiegeliedjes. Amsterdam, Broekmans & Van Poppel
1937 Atlantische balladen. Maastricht, A.A.M. Stols' Uitgevers-Maatschappij. (Ursa minor 3. Oplage van 175 exemplaren)
1937 Geïmproviseerd bouquet. Gedichten en teekeningen. Den Haag, Leopold (De Vrije bladen, jrg. 14, schrift 1)
1937 Nergal. Gedichten. Amsterdam, "De Spieghel"
1938 De Ploeg 20 jaar (Samen met: Johannes Dijkstra). Den Haag, Leopold
1939 Romantische rhapsodie. Vertaalde gedichten. Amsterdam, "De Spieghel"
1942 Atlantische balladen. 's-Gravenhage, Stols (2de druk)
1942 Walhalla. Heerenveen, De Blauwe Schuit
1944 Robijnen. Utrecht, De Bezige Bij (Quousque tandem: 13)
1945 H.N. Werkman. Drukker-schilder, Groningen. Catalogus tentoonstelling Stedelijk Museum Amsterdam, 24 november tot 17 december 1945 (Samen met: Ate Johannes Zuithoff). Amsterdam, Stedelijk Museum
1945 Liefste kom. Een lentemelodie. Groningen (Oplage van 100 genummerde exemplaren)
1945 Slingerpaden. Gedichten. Groningen: Abe J. Kuipers
1946 Capricho's en rijmcritieken. Bussum, Kroonder
1946 Toovertuin. Romancen, sproken en arabesken. 's-Gravenhage, A.A.M. Stols
1949 Vers tegen vers. 's-Gravenhage, Daamen
1951 Distels en aloë's van de Iberische volkspoëzie. 's-Gravenhage, Daamen
1951 Tweede ronde van vers tegen vers. 's-Gravenhage, Daamen
1955 Gitaarfantasieën. Arnhem, Van Loghum Slaterus
1957 Coplas keuze uit de uitgave van 1935 (keuze uit de uitgave van 1935). Zonder plaats, zonder jaar
1958 Groninger symphonie. Het Munsters-Keulse beleg in 1672. Assen, Van Gorcum
1960 Verzen uit Forum. Utrecht, School voor de Grafische Vakken
1962 Keur uit vroegere verzen, 1916-1946. Amsterdam, Van Oorschot
1964 Iberia, krans van reisherinneringen. Amsterdam, Van Oorschot
1964 Tekeningen uit de gevangenis van Burgos. Agostin Ibarrola. Met gedichten van Marcos Ana en Vidal de Nicolas. Amsterdam, Van Ditmar
1968 Zes liederen. Voor mannenkoor (samen met anderen) Amsterdam, Alsbach
1971 Cantos extraviados del español groninguense. Zaandijk, Heijnis/Norte
1971 Goyescos. Amsterdam, De Arbeiderspers
1978 Impulsen. ´s-Gravenhage, Nijgh & Van Ditmar
1980 Kritiek als credo. Kritieken, essays en polemieken over poëzie. Keuze, samenstelling en toelichting door Jan van der Vegt. 's-Gravenhage, Nijgh & Van Ditmar
1984 Het gat in Mars en het Milagrat. Een strijd van de verste toekomst. Reimerswaal, D'Onderduiker (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1986 Goyescos 2de herziene druk. Amsterdam, Bert Bakker (2de herziene druk)
1986 Hendrik de Vries. Dichter, schilder, tekenaar (Samenstelling P. ter Hofstede en W.R.H. Koops). Groningen, Groninger Museum
1986 Hoor! Zo is nooit gezongen! Hoor! Een bloemlezing uit zijn gedichten. Samengesteld en ingeleid door Willem Wilmink. Amsterdam, Bert Bakker
1986 Wringt zich 't werk door zorg en hinder... Yde, De Breukenpers (Oplage van 100 exemplaren)
1987 Copla. Groningen, De Vier Seizoenen
1990 Romance. Zonder plats, zonder uitgever (Gedrukt door: Groningen, Grafisch Centrum Groningen
1990 Sprookjes. Amsterdam, Cornamona pers. Oplage van 75 exemplaren genummerd van I-X en van 1-65
1991 Al zong ik het hele jaar door, ... Noordhorn, Griffioen Pers
1993 Dat gebeuren zoals het gebeurt, ... Noordhorn, Griffioen Pers
1993 De dokter, bij mijn geboorte, ... Noordhorn, Griffioen Pers
1993 Verzamelde gedichten (Eindredactie: Jan van der Vegt). Amsterdam, Bert Bakker
1994 Leve de zon, leve de maan ... Noordhorn, Griffioen Pers
1995 De dag van vandaag is waarheid, ... Noordhorn, Griffioen Pers
1995 De hemelen en hun weelde, ... Noordhorn, Griffioen Pers
1995 Drie verzen buiten de Tovertuin. Zoeterwoude, De Uitvreter
1996 't Zal komen over mij. Groningen, Helicon Pers (Oplage van 120 exemplaren)
1996 3× copla. Groningen, Linje Pers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Appels van Pomona. Groningen, Purper Pers (Oplage van 100 genummerde exemplaren)
1996 Dat is mij martelen. Groningen, Marlies Louwes (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 De vluchtelingen. Naar Shelley. Groningen, Grafisch Museum Groningen (Oplage van 100 genummerde exemplaren)
1996 Die droomwereld in te dringen! Groningen, De Typografentafel. Uitgegeven ter herdenking van de honderdste geboortedag van Hendrik de Vries (1896-1989), 17 augustus 1996. - Oplagen 100 cassettes met daarin dertig en één boekjes
1996 Diseño jondo. Pentekeningen uit de cyclus "España". Groningen, Sasland
1996 Dokter, noemt men dit waanzin?. Bergen, Eric van der Wal (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Dos cantos. Enrique de Vries. Groningen, Triona pers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Echo's uit het bergland. Den Haag, Statenhofpers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Een kindje krijgen met kerstmis ... Noordhorn, Griffioen Pers
1996 Haast klokslag twaalf. Koekange, Koekanger handpers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Herdenking. Banholt, Officina Borogovi (Oplage van 100 en enkele exemplaren)
1996 Herdenking. Banholt, Officina Borogovi (Oplage van 100 en enkele exemplaren)
1996 Het geheim. Leiden, Clipeus Pers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Hoe benijd ik de grond en de wormen. Amsterdam, Frans de Jong (Oplage van 100 genummerde exemplaren)
1996 Indeciso. Driehuis, Augustijn pers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Met een schop naar de woeste dieren. Den Haag, Mikado Pers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Mijn vrouwe, hoe blank zijt gij. Ballade. Apeldoorn, Eikeldoorpers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Pensativo. Oosterhesselen, De Klencke pers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Riposo (Tirol). Eemnes, De Oude Degel (Oplage van 120 exemplaren)
1996 Romance. Leiden, De Ammoniet (Oplage van 120 exemplaren)
1996 Sonnetten (smen met N.E.M. Pareau). Amstelveen, de Zondagsdrukkers
1996 Sprookjes. Amsterdam, Bert Bakker
1996 Tremolo, martellando. Groningen, De Vier Seizoenen (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Tussen gevoel en verstand. Lageland, Lageland Pers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Vacanties in een spookhuis. Groningen, Kattekwaad (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Varianten & coplas. Woubrugge, Avalon Pers (Oplage van 108 exemplaren)
1996 Veeltintig bij tovergloed en enige andere gedichten. Zoeterwoude, De Uitvreter (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Vereerd. Maastricht, Het Gonst (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Verkommerd plantsoen. Banholt, Ser J.L. Prop (Oplage van 120 exemplaren)
1996 Vervloekte hartstocht. Copla's van Hendrik de Vries (houtsneden van Rosemarijn van Limburg Stirum). Delft, De Klaproos (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Vijf gedichten. Baambrugge, Kroonesteyn Pers (Oplage van 120 genummerde exemplaren)
1996 Vivisectie. Haaren, Mijn Broer (Oplage van 108 exemplaren)
1996 Witte jasmijn (Met houtdrukken van Antje Veldstra). Groningen, Antje Veldstra (Oplage van 100 exemplaren)
1996 Zeeslag Skagerrak (1916; 31 mei, 1 juni). Groningen, BoonPers (Oplage van 100 genummerde exemplaren)
1996 Zes gedichten. Groningen, Philip Elchers (Oplage van 125 genummerde exemplaren)
1997 Gezegend zij vader Noach ... Noordhorn, Griffioen Pers
1998 Geboortebericht van Lucia. Het feest in de nacht. Lucia. Een (klein-)kind aan Het Want. Groningen, De Vier Seizoenen
1998 Ongeneeslijk romanticus. Een brief aan Anton Deering. Utrecht, Hinderickx & Winderickx (Oplage van 65 genummerde exemplaren)
1999 Al ben ik een heel klein ding, ... Noordhorn, Griffioen Pers
1999 Vita sine litteris mors est. (Deze vlag dekt niet de lading). Zonder plaats, Genootschap O Salutaris Hostia Sacra
2000 De rijkdom verleidt naar zonden ... Noordhorn, Griffioen Pers
2000 Suzanne van Lohuizen: Het huis van mijn leven. Een theatertekst voor mensen vanaf 8 jaar die zijn inspiratie vond in de gedichten van Hendrik de Vries. / Suzanne van Lohuizen. Krommenie, Nederlandse Vereniging voor Amateurtheater NCA
2001 Het is weer zover. Noordhorn, Griffioen Pers
2002 Spaanse Copla. Noordhorn, Griffioen Pers
2003 Je praat zo rond als je wijn drinkt, Noordhorn, Griffioen Pers
2006 Een raadsel in de nacht. Een keus uit zijn gedichten. Samengesteld en ingeleid door Jan van der Vegt. Amsterdam, Meulenhoff
2007 Spaanse brieven 1924-1936 1924-1936. Amsterdam, Meulenhoff

Over Hendrik de Vries

1941 Constant van Wessem: Mijn broeders in Apollo. Literaire herinneringen en herdenkingen. 's-Gravenhage, A.A.M. Stols
1946 G.J. Geers: Hendrik de Vries vijftig jaar. Bussum, Kroonder
1980 Jan van der Vegt: Vuur onder de wereld. 's-Gravenhage, BZZTôH
1983 Willem Wilmink: Mijn broer. Aantekeningen bij gedichten van Hendrik de Vries. Baarn, De Prom
1986 Henk Puts: Hindrik de Vries. Tentoonstelling Instituut voor Kunstgeschiedenis, Groningen, 30 november t/m 21 december 1986. Groningen, Instituut voor Kunstgeschiedenis
1986 W.R.H. Koops: Hendrik de Vries 90 jaar. Catalogus van de tentoonstelling in de Universiteitsbibliotheek van 15 september tot 11 oktober 1986. Groningen, Universiteitsbibliotheek
1988 Willem Wilmink: Het verraderlijke kind. Over enkele gedichten van Hendrik de Vries. Amsterdam, Bert Bakker
1993 Charlotte de Cloet: Bibliografie van Hendrik de Vries (1896-1989)
1996 Die droomwereld in te dringen!. Project van drukkers in de marge bij de honderdste geboortedag van Hendrik de Vries, de Spaanse Groninger. Groningen, De Typografentafel
1996 Han Steenbruggen: Hendrik de Vries 1896-1989. Groningen, Groninger Museum
1996 Jan van der Vegt: Hendrik de Vries (1896-1989). Een biografische schets
1996 W.R.H. Koops: Hendrik de Vries geportretteerd door leden van "De Ploeg". Den Haag, Letterkundig Museum en Documentatiecentrum
1997 Peter Assmann: Hendrik de Vries, 1896-1989. Der niederländische Kubin. "Das im wachenden Traum gesehene". Linz, Oberösterreichisches Landesmuseum
1998 Klaas D. Drenth: " Schemer zal geven wat dag heeft beloofd". Groningen, Boomker & Savenije
1999 Cornelis Albert Slijper: In droomcadans bedwongen. Over Hendrik de Vries. Groningen, Historische Uitgeverij
2003 Gilles Jan Dorlein e.a.: Schepelingen van De Blauwe Schuit. Brieven van Bertus Aafjes, K. Heeroma, M. Nijhoff, S. Vestdijk en Hendrik de Vries aan F.R.A. Henkels, 1940-1946. Den Haag, Letterkundig Museum
2006 Jan van der Vegt: Hendrik de Vries. Biografie. Amsterdam, Meulenhoff