Een bijdrage van Menno Voskuil

Wanneer ornithologen de term 'boekvink' horen zullen deze meteen denken aan het felgekleurde vogeltje met die karakteristieke, melodieuze korte zang. Een gezelschap bestaande uit bibliofielen zal bij het woord "boekvink" echter aan iets geheel anders denken: geen kleine vogel maar een reeks kleine boekjes.

In 1952 vatte uitgeverij De Arbeiders het plan op om onder het motto 'literatuur in miniatuur' een reeks op te zetten met werk van contemporaine Nederlandse auteurs. De naam van de reeks dateerde al uit de Tweede Wereldoorlog, toen Reinold Kuipers, de latere directeur van De Arbeiderspers, de term gebruikte om een reeks dichtbundeltjes uit te geven.

De Boekvinkdeeltjes waren niet alleen klein qua omvang (zelden besloeg een deel meer dan 100 pagina's), ook inhoudelijk zou de reeks zich richten op de kleinere vormen van literatuur, zoals novellen, poëzie, korte verhalen en essays. Een moedig initiatief van de uitgever, aangezien dit traditioneel genres zijn die het niet zo goed doen in de boekhandel. Toch wist De Arbeiderspers deze 'moeilijke' reeks tot een succes te maken.

In het eerste jaar van de reeks verschenen er zes titels, waarvan er twee uitspringen. Onder de titel Boontjes twee spoken zag de eerste uitgave van Louis Paul Boon bij een Nederlandse uitgever het licht. In 1942 was Boon echter al gedebuteerd met De voorstad groeit bij de Vlaamse uitgeverij Manteau, maar zijn schrijverschap zou pas echt tot volle wasdom komen toen hij zijn werk liet uitgeven door De Arbeiderspers. Vanaf 1952 tot aan Boons dood in 1979 zou De Arbeiderspers zijn vaste uitgever blijven.

Het belangrijkste wapenfeit uit de eerste jaargang Boekvinken was echter wel Tussen hamer en aambeeld, het debuut van Harry Mulisch. Al ruim vijf jaar trachtte Mulisch zijn werk uitgegeven te krijgen, maar telkens werden zijn novellen afgewezen. Pas toen Mulisch in 1951 de Reina Prinsen Geerligsprijs ontving voor het manuscript van Archibald Strohalm, hapte De Arbeiderspers toe en besloot zijn novelle Tussen hamer en aambeeld uit te geven als Boekvink. Overigens had dezelfde uitgeverij in een eerder stadium Mulisch te kennen gegeven dat men het verhaal met belangstelling had gelezen, maar: "voor een losse boekuitgave lijkt het ons tenslotte toch wat mager toe."

In tegenstelling tot Louis Paul Boon koos Mulisch er niet voor zijn volgende boeken ook bij De Arbeiderspers te laten verschijnen. De bekroonde roman Archibald Strohalm werd uitgegeven door De Bezige Bij, de uitgeverij die tot op de dag van vandaag al zijn belangrijke werk uitgeeft. Alleen in 1956 zou Mulisch nog éénmaal een novelle afstaan aan de Boekvink-reeks: Het mirakel.

Het eerste jaar bleek succesvol genoeg om de reeks voort te zetten. In de hierop volgende jaren zagen tal van nieuwe titels het licht, waaronder enkele gedichtenbundels van Simon Carmiggelt (onder het pseudoniem Karel Bralleput), het debuut van Frédéric Bastet, de latere Couperusbiograaf, twee verhalenbundels van Remco Campert en een bloemlezing uit vier jaargangen van het studententijdschrift Propria Cures.

Toen Reinold Kuipers, de directeur van De Arbeiderspers, begin jaren zestig de overstap naar uitgeverij Querido maakte, kon hij schijnbaar geen afstand doen van zijn geesteskindje. Vanaf 1963 werd de Boekvink voortgezet door Querido, aanvankelijk even voortvarend als bij De Arbeiderspers. Zo publiceerde men in de reeks een aantal titels van J. Bernlef (waaronder een bloemlezing uit Barbarber, het literaire tijdschrift waarvan Berlef een der oprichters was) en Schimmen rond de Parula, een nieuw verhaal van de diplomaat F. Springer.

Na enkele jaren kwam echter de klad er een beetje in. Querido beschikte niet over een grote hoeveelheid jonge en productieve auteurs om de reeks te vullen. Vanaf 1970 verschenen er nog maar slechts incidenteel titels als Boekvink, en vanaf de jaren tachtig waren het nog vrijwel alleen herdrukken van klassieke auteurs als Herman Gorter, Karel van de Woestijne en Jacques van Looy.

Met twee herdrukken van bundels van Gerrit Achterberg kwam de reeks in 1986 tot een einde (alhoewel er tot aan 1990 herdrukken van eerdere titels bleven verschijnen). Ondanks de magere latere jaren mag Reinold Kuipers toch terugkijken op een bijzondere reeks die, zoals een vroeg prospectus van de Boekvink al vermeldde, kwam 'uit een goed nest!'

Literatuur:
Bakker, Kees de, Mijn eerste boek. Dertig schrijversdebuten. (Schoorl, Conserve, 1999).
Kuitert, Lisa, Het uiterlijk behang. Reeksen in de Nederlandse literatuur. (Amsterdam, De Bezige Bij, 1997).

De Boekvink:

1952
L.P. Boon - Boontjes Twee spoken
Th. M. Eerdmans - Mijn vrijheid
A. Marja - Confidentieel
H. Mulisch - Tussen hamer en aambeeld
A. Visser - Hoornvlies
W. Witkampf - De stunt

1953
K. Bralleput - Het jammerhout
W. van Iependaal - Alle liederen van de zelfkant
R. Campert - eendjes voeren
M. Mok - De spoorwegstaking
De Stijgbeugel - Veertig verzen van nieuwe dichters

1954
P. van Aken - Klinkaart
R. Blijstra - Hoogtevrees
J.C. Bloem - Terugblik op de afgelegde weg
L.P. Boon - Boontjes reservaat I
P. Calderon de la Barca - Het leven een droom
Anth. Donker - Nijhoff de levensreiziger
C. Eggink - De rand van de horizon
J. van Hattum - Het hart aan de spijker
Diverse auteurs - Met en zonder schoolslag
M.S. Nathusius - De partner
N. Noordzij - Om en om
K. Stempels - De glazen bol
A. van der Veen - Alibi voor het onvolkomen hart
A. Zikken - Het godsgeschenk

1955
L.P. Boon - Boontjes reservaat 2
L.P. Boon - Boontjes reservaat 3
R. Campert - Alle dagen feest
M. de Jong - Muggen en zwanen
F. Langen - Ter bescherming van de engelen
A. Marja - Traject
M.S. Nathusius - De ketting
E. van der Steen - Alfabetises
A. Visser - Het achterdeurtje

1956
C. Bauer - De groene boogschutter
R. Blijstra - Laatste onderhoud
L.P. Boon - De kleine Eva uit de Kromme Bijlstraat
L.P. Boon - Menuet
L.P. Boon - Boontjes reservaat 4
K. Bralleput - Fabriekswater
P. Jacobs - Theodoor Jonkheer
A. Marja - Man van dag en nacht
J. Mendels - Zoethout en entamien
H. Mulisch - Het mirakel
N. Noordzij - Wachtende mijn hart
P. van Steen - Drie dromen
E. van der Steen - Vuurwater
A. Visser - Recitatief

1957
R. Bink - Speculaas en illusies
L.P. Boon - Boontjes reservaat 5
Diverse auteurs - De Goudvink, de 50ste Boekvink
A. Marja - Reislust
A. Marja - Zich lekker voelen
M.S. Nathusius - De boog van Eros
A. Neijssel - Tussen gisteren en vandaag
R.F. Roegholt - Eva
G. Sötemann - Over het lezen van Kafka
E. van der Steen - Gemengde berichten
A.H. Twijnstra - Uruguanak betaat niet meer
R. van Zeijst - De familieraad

1958
J. Goudsblom - Pasmunt
A.J. Herzberg - Sauls dood
L.A. Koelewijn - De ene dag en de andere
J. Last - Vuur en vlam
A. Marja - Buiten het boekje
A. Neijssel - Gesloten grenzen
Propria Cures - Een bloemlezing uit vier jaargangen
P. de Smet - Aan de voet van 't Gravensteen
A. Visser - De oostganger en andere verhalen

1959
F.L. Bastet - De aardbeving
R. Blijstra - Anaxagoras
L.P. Boon - Vaarwel krokodil
M. Dendermonde - Tot zover voorlopig
M. Ferguson - Anna en haar vader
L.A. Koelewijn - Niet meer aan denken
F. Langen - De drenkelingen
W. van Toorn - De explosie
R. van Zeijst - Varianten

1960
F.L. Bastet - Gedichten
R. Blijstra - Dilemma
E.H. Bunte - Nacht op het eiland
J. Last - Tegen de draad
M.S. Nathusius - Mijheer Goed
W. van Toorn - De feesten zijn voorbij
W. van Toorn - Terug in het dorp
C.B. Vaandrager - Leve Joop Massaker
C. Winkler - Tussen twee oorlogen

1961
F.L. Bastet - Heksendans
P. van Steen - De rug tegen de muur
J. van Valkenaere - Steentjes des aanstoots

1963 (vanaf nu uitgegeven door Querido)
J. Bernlef - Dit verheugd verval
Euripides - Ifigeneia in Tauri
H.S. Haasse - Een draad in het donker
G. Kouwenaar - Val bom
C. Nooteboom - De zwanen van de Theems
W. Shakespeare - Sofokles / Koning Oidipoes
L. Vroman - Manke vliegen
E. Warmond - Warmte een woonplaats

1964
Belcampo - Verborgenheden
J. Bernlef e.a. - Barbarber
J. Boyens - Voorzichtig bazuinen
W. Brandt - Hart van Jade
M. Dendermonde - De bazuinengelen
A.P. de Mandiagues - Het bloed van het lam
A. Teister - De huisgod spreekt
J.W.F. Werumeus Buning - Maria Lecina

1965
J. Bernlef - Ben even weg
J. Bernlef - Stenen spoelen
E. Brunsveld van Hulten - Moord en magie
H. Heyermans - Op hoop van zegen
A. Heyermans-Jurgens - H. Heyermans laatste levensjaar
L.A. Koelewijn - Mikken op de voorruit
G. Kouwenaar - Zonder namen
H. Romer - De nachtegalen zingen niet meer
K. Schippers - Een klok en profil
A. van der Veen - Jacht in de diepte
V.E. van Vriesland - Ondoordacht
E. Warmond - Warmte een woonplaats

1966
G. Bakker - De menselijke natuur
G. Kroeze - Bijt U maar
G. Krol - De zoon van de levende stad
W.G. van Maanen - Een onderscheiding
H. Marsman - Tempel en kruis
M.S. Nathusius - Een gat in de tijd
F. Springer - Schimmen rond de Parula
H. Vlek - Iets eetbaars
L. Vroman - Het Grauwse Diep
J.W.F. Werumeus Buning - In memoriam

1967
G. Achterberg - Spel van de wilde jacht
G. van Beek - Blazen tot honderd
P. Keuss - De secundaire weg
G. Krol - Een morgen in Maart
L. Vroman - God en godin

1968
G. Kouwenaar - De stem op de 3e etage
M. Nijhoff - Nieuwe gedichten
K. Ouwens - Arcadia
J.C. van Schagen - Narrenwijsheid

1969
H. van den Bergh - De boog
H. van den Bergh - De spiegel
T. van Deel - Strafwerk
A. Kossmann - De architect
L. Vroman - Voorgrond, achtergrond

1970
J. Bernlef - Hoe wit kijkt een eskimo
W. Shakespeare - De storm

1973
J. Kuyper - Sonnetten

1974
J. Bernlef - Brits
W.J. Otten - Het keurslijf

1975
T. van Deel - Klein diorama

1976
J. Goudsblom - Pasmunt
W.J. Otten - Het ruim
E. Warmond - Implosie

1977
Bergman - Kamerbreed

1978
G. Bakker - Ommekeer
W.J. Otten - De eend
K. Schippers - De waarheid als de koe
J. Slauerhoff - Serenade
S. Vestdijk - Verzen

1979
J. Kuyper - Oogleden
L. Vroman - Uit slaapwandelen

1980
H. Gorter - Kenterings-sonnetten
N.E.M. Pareau - Sonnetten
K. van de Woestijne - Het vader-huis

1981
G. Kouwenaar - Landschappen en andere gebeurtenissen
J. van Looy - De ar

1986
G. Achterberg - Dead end
G. Achterberg - Osmose

© 2009 Antiqbook