Een bijdrage van Menno Voskuil

Toen in 1947 vanwege financiële problemen het doek viel voor de poëziereeks Helikon, werd dat door velen als een groot gemis beschouwd. Met name jonge dichters zagen een belangrijk platform verdwijnen. Zij konden hun werk wel zo nu en dan publiceren in een literair tijdschrift, maar weinig uitgevers waren bereid geld te steken in een bundel van een onbekend dichttalent.
In 1949 vatte een vertegenwoordiger van Uitgeverij Holland, Ad den Besten, het plan op een nieuwe reeks van poëziebundels op te richten onder de naam De Windroos. Den Besten wilde met De Windroos tegenwicht bieden aan de zogenaamde bestseller-rage die heerste in uitgeversland. In de reeks zouden vooral de jongeren onder de dichters een onderdak moeten vinden. In het eerste prospectus van De Windroos schreef Den Besten, bij wijze van manifest:

Vooral de poëzie is in een dwangpositie geraakt. Ongetwijfeld niet alleen hierdoor, maar toch wel voor een aanzienlijk deel. Haar bescheiden geluid kan nu eenmaal niet op tegen de fanfaronnades van de bestsellerreclame. En van onze dichters zijn het uiteraard de zgn. "jongeren", die zich voor de grootste barrières gesteld zien.

Net als de Helikonreeks van Stols werkte De Windroos met abonnementen. Poëzieminnaars konden zich voor relatief weinig geld inschrijven op de reeks en zo jaarlijks verzekerd zijn van een aantal bundels. De deeltjes kenden een uniforme, sobere vormgeving, en werden ingenaaid in een omslag met flappen.
De eerste jaargang verscheen in 1950 en bevatte bundels van Guillaume van der Graft (pseudoniem van Willem Barnard), Nico Verhoeven en Simon Vinkenoog. In de nu haast legendarische tweede jaargang debuteerden o.a. twee jonge dichters die zouden uitgroeien tot grote namen in de Nederlandse literatuur: Hans Andreus en Remco Campert.
Hans Andreus werd op 21 februari 1926 te Amsterdam geboren als Johan Wilhelm van der Zant. Hij volgde een opleiding aan de HBS en de toneelschool, om zich uiteindelijk aan de letteren te wijden. Zijn debuutbundel Muziek voor kijkdieren verscheen als het twaalfde Windroos-deeltje en werd vele malen herdrukt. Naast poëzie schreef Andreus romans, hoorspelen en vele kinderboeken (het meest bekend werd hij met de Meester Pollewop-serie).
Zijn collega-dichter Remco Campert kwam op 28 juli 1929 te Den Haag ter wereld, als zoon van dichter Jan Campert (zijn Het lied der achttien dooden geldt als een evergreen). Campert was mede-oprichter van het literaire tijdschrift Braak alvorens hij in 1951 als dichter debuteerde met Vogels vliegen toch in De Windroos (deel 14). Tien jaar later publiceerde uitgeverij De Bezige Bij zijn eerste roman Het leven is vurrukkelluk. Mede door de toegankelijkheid van zijn werk schopte Campert het tot een veelgelezen en succesvol auteur. Van 1996 tot en met 2006 verzorgde hij samen met Jan Mulder een zeer populaire column, CaMu, op de voorpagina van de Volkskrant.
Beide dichters worden gerekend tot de Vijftigers, een literaire beweging die zich sterk verzet tegen de poëtica van voorgaande generaties dichters. Men ageerde tegen de vrijheidsbelemmerende regels van de poëzie, en vond dat literatuur (en kunst) juist weer vanuit spontaniteit moest ontstaan. Vele Vijftigers zagen één of meerdere bundels van hun hand als deeltje in De Windroos verschijnen: Paul Rodenko, Simon Vinkenoog, Sybren Polet, Gerrit Kouwenaar en Jan Hanlo. De Windroos mag dan ook als een van de belangrijkste podia voor deze experimentele literaire beweging worden beschouwd.
Redacteur Ad den Besten zou tot aan 1972 de redactie over De Windroos blijven voeren, maar nooit overtrof hij de voortreffelijke tweede jaargang. Nadat Den Besten was gestopt lag de reeks enige jaren stil, waarna toekomstig Adriaan Roland Holst-biograaf Jan van der Vegt het stokje overnam en De Windroos van 1979 tot en met 1980 leidde. Het lukte hem echter niet het (literaire) succes van zijn voorganger te evenaren.
Na nog enkele wisselingen in de redactie verwelkte De Windroos en stierf de reeks in 1990 een stille dood. In 2004 nam Chrétien Breukers het initiatief de serie nieuw leven in te blazen. In het persbericht naar aanleiding van deze doorstart valt te lezen:

De gemiddelde dichtbundel kan niet meedoen in de bestsellercultuur. Voor nieuwe dichters is het moeilijk om in de poëziefondsen een plaats te veroveren. Dichters die een plaats hebben gevonden, moeten wachten op publicatie van een volgende bundel. En bovendien ervaart de poëziekoper de nieuwe bundels niet als redelijk geprijsd, waardoor er in toenemende mate minder poëzie in omloop komt.
Uitgeverij Holland wil een bijdrage leveren om deze negatieve spiraal te doorbreken. Wij zullen ons daarom opnieuw inzetten om lezers te vinden voor gedichten en dichters een (blijvend) platform te bieden.

Al snel nam de Haagse dichter Henk van Zuiden de redactiefakkel over en onder zijn voortvarende leiding verschenen tot nu toe twintig nieuwe bundels, het merendeel van debutanten. Beschermheer van De Windroos is Simon Vinkenoog. Op de website van Uitgeverij Holland zegt hij hierover:

Zelf ben ik in 1950 in De Windroos gedebuteerd met de bundel Wondkoorts. Ik wens alle dichters die er in 2004 in debuteren net zo'n lang dichtersleven als het mijne.

Literatuur:
Kuitert, Lisa, Het uiterlijk behang. Reeksen in de Nederlandse literatuur. (Amsterdam, De Bezige Bij, 1997.)

De Windroos onder redactie van Ad den Besten:

1950
1. W.J. van der Molen - Sous-terrain
2. Guillaume van der Graft - Mythologisch
3. J. Meulenbelt - Plattegrond
4. Nico Verhoeven - Gij zijt
5. Michael Deak - Aphroditis
6. H.J. van Tienhoven - Kristalkijken
7. Jan Wit - Rites de passage
8. Simon Vinkenoog - Wondkoorts
9. J.W. Schulte Nordholt - Levend Landschap
10. Bergman - Modus Vivendi

1951
11. Paul Rodenko - Gedichten
12. Hans Andreus - Muziek voor kijkdieren
13. Guillaume van der Graft - Landarbeid
14. Remco Campert - Vogels vliegen toch
15. W.J. van der Molen - Voor dovemansoren
16. Hans Warren - Eiland in de stroom
17. C. Buddingh' - Water en vuur
18. Jan Hanlo - The varnished – Het geverniste
19. H.J. van Tienhoven - Wichelroedelopen

1952
20. Harriet Laurey - Lorely
21. J.B. Charles - Het geheim

1953
22. Gerrit Kouwenaar - Achter een woord
23. Coert Poort - Twee gedichten
24. Sybren Polet - Demiurgasmen
25. J.W. Schulte Nordholt - Tijd voor eeuwigheid
26. Jan Boelens - Unvollendet
27. Guillaume van der Graft - Vogels en vissen

1954
28. Hans Warren - Vijf in je oog
29. Jaap Harten - Studio in daglicht
30. W.J. van der Molen - De onderkant van het licht
31. Jan Wit - In de metalen stier

1955
32. Leo Herberghs - Met aarden vingers
33. Nico Scheepmaker - Poëtisch fietsen
34. Coert Poort - Een kleine dag voor mijzelf
35. Sonja Prins - Het geschonden aangezicht
36. Cor Stutvoet - Gedichten
---- Bloemlezing: Windroos per bos

1956
37. Mea Strand - Orion
38. Guus Valleide - Zon, maan en hun verwend publiek
39. Gerrit Kouwenaar - Hand o.a.
40. Johan van Nieuwenhuizen - Credo van de waterman
41. Hans Andreus - Variaties op een afscheid
42. Guillaume van der Graft - Woorden van brood

1957
43. C. Buddingh' - Lateraal
44. Ed. O. Roletto - Grootworden, toenaderen, buigen
45. Nico Scheepmaker - De kip van Egypte
46. Frank Daen - De bruikbaarheid van de tijd

1958
47. H.J. van Tienhoven - Flessengroen
48. Sybren Polet - Organon
49. Coert Poort - De koning van Wezel
50. K.N.L. Grazell - Narcissus in demon
51. J.W. Schulte Nordholt - Het eenvoudig gezaaide

1959
52. Jan Boelens - Liturgisch
53. Guus Valleide - Fluitles
54. Mischa de Vreede - Met huid en hand

1961
55. Inge Tielman - Leg je oor aan
56. Huub Oosterhuis - Uittocht
57. Coert Poort - Mannenwerk
58. Jan Verhoef - Requiem
59. Guillaume van der Graft - Een stadsmens
60. Hans Andreus - Groen land

1962
61. Wim Brinkman - Negev
62. Huub Oosterhuis - Groningen en andere gedichten
63. Peter Berger - Deze voorlopige naam
64. Hans Andreus - Aarde
65. Otto Dijk - Traumagie
66. Jan Wit - Revalidatie

1965
67. Peter Berger - Perm
68. Henk Kooijman - Dorpsbewoner
69. Fem Rutke - Even kijken in de aarde
70. Alexander West - Geen andere wereld
71. H.J. van Tienhoven - Neomagisch
72. Tom Naastepad - Het zevende jaar

1966
73. Inge Tielman - Deelbaar licht
74. Nico Verhoeven - De eendere dingen
75. Maria de Groot - Rabboeni
76. H. van Teylingen - De baron fietst rond
77. Jan Verhoef - Iemandsland
78. Dick Steenkamp - Het koninkrijk raakt uit de tijd

1968
79. Leo Herberghs - Lessen in landschap
80. Jan van Harten - Het ritselt
81. Maria de Groot - Liedboek voor Kevin
82. M. Coenraads - Varen groene veer
83. Peter Berger - Op tegenspraak
84. Jos van Hest - Tegen beter weten

1972
85. Saul van Messel - Het geluid hing te trouwen
86. Jozef Eijckmans - Onmenselijk reiziger
87. Cees de Jong - Gaten in de muur
88. Piet van Veen - Het oog is wandelaar
89. Henk Kooijman - Onhistorisch uitzicht
90. Henk Chr. Puls - Gedichten

De Windroos onder redactie van Jan van der Vegt:

1979
91. Boccarossa - Ik rijd uit met een zweep
92. Frans Kuipers - Van A tot en met Z
93. J.H. van Dijk - Fall-out
94. Margot H. de Hartog - Oor aan het hart
95. Jozef Eyckmans - De omtrek van een woord
96. Johan van den Berg - Het mondeling tekort

1980
97. Boccarossa - Een scherf in mijn hand
98. Job Degenaar - Het wak

De Windroos onder redactie van Pim de Vroomen:

1983
99. Wenda Focke - Sirius stijgt
100. Tiele Rümke - Enkele reis
101. Margot H. de Hartog - Leven zonder huis

De Windroos onder redactie van Uitgeverij Holland:

1986
102. Hans Andreus - Zoon van Eros

1987
103. Hans Andreus - Al ben ik een reiziger

1988
104. Mieke Tillema - Het genot van het surplus

1989
105. Fetze Pijlman - Door het donker van een kamer
106. Nachoem M. Wijnberg - De simulatie van de schepping

1990
107. Johanna Kruit - De omtrek van een antwoord
108. Mieke Tillema - Overzettingen
109. Nachoem M. Wijnberg - De voorstelling in de nachtclub

De Windroos onder redactie van Chrétien Breukers:

2004
110 Catharina Blaauwendraad - Niet ik beheers de taal
111 Eva Cox - Pritt.stift.lippe
112 Paul Janssen - Instructies voor een ober
113 Han van der Vegt - Ratel & Experimenten

2005
114 Maarten Das - De voddenman zingt
115 Fred Papenhove - De rode soldatenvis
116 Richard Steegmans - Ringelorend zelfportret op haar leeuwenhuid
117 Guido van der Wolk - Fluim

De Windroos onder redactie van Henk van Zuiden:

118 Robin Block - Bestialen
119 Sander Koolwijk - Onder dak
120 Pom Wolff - je bent erg mens
121 Tom Zinger - Rauw Boy Blues

2006
122 Roland van den Bergh - Koudwatervrees
123 Bies van Ede - Naar huis
124 Steven Graauwmans - Uitzicht Lotto
125 Erwin Vogelezang - Bladluis
126 Nanne Nauta - Dit is de regel
127 Theo Olthuis - De klik van de riem
128 Ruth van Rossum - Eilandranden
129 Charlotte Scholten - Een nest bloedsinaasappels

2007
130 Laura Demelza Bosma - Zo vliegen de walvissen
131 Frits Criens - Verloren kost
132 Miek Hoekzema - Stroboscoop
133 Gerrit Massier - Zacht graniet
134 Gerard B. Berends - Een olifant op het strand
135 Jasoro - Ashoop/Versvuur
136 Marco Nijmeijer - Een bed van boomkruinen en vogels
137 Joanna Werners - Sluimerende schaduwen

© 2009 Antiqbook